“Âm - Thanh Sắc - Màu” – Dự án nghệ thuật đầu tiên do huyền thoại graffiti gốc Việt Cyril Kongo bảo trợ và đồng hành cùng các nghệ sĩ trẻ tại Việt Nam, là sự kết nối giữa văn hóa bản địa và các loại hình nghệ thuật thịnh hành như nhạc điện tử hay Hip hop.

Sự tiếp nối giữa “truyền thống” và “đương đại”

“Đương đại” và “truyền thống”, hai khái niệm tưởng chừng đối lập nhưng trên thực tế không hề phủ nhận nhau mà luôn đồng hành và có sự tương tác, đặc biệt trong văn hoá nghệ thuật. Nhìn lại thập niên 30s, 40s, chính nhờ những thế hệ nghệ sĩ tiên phong của Việt Nam đã nỗ lực kết hợp tinh túy của truyền thống và ngôn ngữ nghệ thuật hiện đại của phương Tây, nên đã mở con đường mới cho sự phát triển của nghệ thuật Việt Nam, lấy văn hoá bản địa làm nòng cốt để tạo nên cái mới. Tác phẩm của những danh họa giai đoạn đó như Mai Trung Thứ, Nguyễn Gia Trí, hay Lê Phổ… ngày nay đều được vang danh trong cộng đồng nghệ thuật quốc tế và có trị giá hàng tỷ đến hàng chục tỷ đồng.

Không gian trưng bày nghệ thuật đường phố đầu tiên tại Việt Nam

Phòng tranh của nghệ sĩ graffiti nổi tiếng thế giới Cyril Kongo tọa lạc trên con phố Tràng Tiền lịch sử cũng được ra đời với mục đích là cầu nối giữa tinh hoa nghệ thuật đương đại thế giới với những di sản của văn hoá Việt Nam - “Tôi là một công dân toàn cầu, nhưng ở Việt Nam, tôi mong muốn tìm kiếm những giá trị bản sắc thuần Việt.”- trích lời nghệ sĩ Kongo. Nếu như chúng ta có thể bắt gặp ở đâu đó trên thế giới những bữa tiệc nghệ thuật mới lạ, thì ngay giữa không gian ngập tràn sắc màu graffiti của Cyril Kongo, công chúng sẽ được chiêm ngưỡng làn sóng nghệ thuật “Truyền thống mới” với những trải nghiệm thú vị đến từ di sản nghệ thuật truyền thống. 

“Âm - thanh sắc - màu” – âm vang của “truyền thống mới”

Với tinh thần trở về với văn hoá bản địa mạnh mẽ và tôn vinh quá trình sáng tạo những chất liệu mới, Cyril Kongo và 84NOISE đã cùng những nghệ sĩ trẻ chia sẻ chung tầm nhìn rằng: Chúng ta - người Việt Nam thế hệ mới mở lòng đón nhận văn hóa toàn cầu nhưng sẽ ra thế giới với bản sắc văn hóa của mình.

Trong “ Âm -thanh sắc- màu” các yếu tố nghệ thuật phương Tây như kèn Trumpet, Hip hop, kĩ thuật scratching” của DJ sẽ hòa quyện cùng chất liệu bản địa lấy cảm hứng từ văn học, nghệ thuật dân gian và truyền thống Việt Nam như múa Chèo, trống cơm, đàn tranh… Tất cả được trình diễn, thăng hoa trong không gian graffiti mang đậm dấu ấn của Cyril Kongo. 

Màn biểu diễn nghệ thuật thể nghiệm tại Cyril Kongo Vietnam Gallery trong Âm - Thanh Sắc - Màu

Graffiti là một trong bốn khía cạnh cơ bản của Hip hop bên cạnh “turntable” (kĩ thuật DJ), “rap” (kĩ thuật hát rap) và “breakdance” (kĩ thuật nhẩy). Trên thực tế, thuật ngữ graffiti chính thức trở thành một chủ đề văn hóa kể từ những năm 1970s tại Mỹ, xuất hiện trước cả Hip hop. Graffiti sử dụng sự biến hóa từ chữ cái, ký tự để thể hiện góc nhìn của tác giả về cuộc sống xung quanh họ. Nhiều người cho rằng graffiti là hành động phá hoại của công để đấu tranh tư tưởng; nhiều người lại coi đây một loại hình nghệ thuật; hoặc cùng lúc là cả hai.

Cyril Kongo không chỉ góp phần lớn trong quá trình đấu tranh bảo vệ graffiti dưới danh nghĩa nghệ thuật, mà còn không ngừng đổi mới và sáng tạo nền tảng graffiti vượt ngoài khuôn khổ đường phố. Chia sẻ chung tinh thần sáng tạo vượt mọi giới hạn trong nghệ thuật của Cyril Kongo, các nghệ sĩ mang tới màn trình diễn là minh chứng rõ ràng cho một làn sóng “truyền thống mới”, rằng tinh thần của văn hóa bản địa có thể đến từ bất cứ loại hình nghệ thuật nào, đặc biệt và giàu tính thẩm mỹ. Cùng theo dõi fanpage của Cyril Kongo Vietnam Gallery và 84NOISE để chờ đón những màn trình diễn sắp tới.

Cyril Kongo - Mang graffiti vươn ra ngoài khuôn khổ đường phố

Cyril Phan, nghệ danh Kongo, là nghệ sĩ graffiti nổi tiếng mang trong mình hai dòng máu Pháp - Việt. Năm 1986, Cyril Phan quyết định bỏ học để theo đuổi graffiti với hai bàn tay trắng, hoạt động dưới tư cách nghệ sĩ tự do và bắt đầu kí nghệ danh Kongo lên khắp các bức tường ở Paris. Hai năm sau, duyên cơ đưa ông đến với nhóm Mort aux Cons (M.A.C), và cùng nhau họ cống hiến hết mình cho nghệ thuật đường phố trong những năm 1988 – 2000. Đây cũng là giai đoạn nở rộ của một thế hệ nghệ sĩ mới tại Pháp, với những tư tưởng đột phá về nghệ thuật đường phố là thế nào và nên phát triển ra sao. Chính quá trình bảo vệ và phát triển hình ảnh của graffiti cùng M.A.C đã khiến công chúng đón nhận Kongo như một trong những tay vẽ graffiti có tầm ảnh hưởng lớn tại Paris giai đoạn cuối thế kỉ 20.

Ý tưởng xung quanh tranh của Kongo thường tới từ dòng chảy thời gian. Ông không cố gắng để tiếp cận nghệ thuật dưới góc độ ý niệm hay thể nghiệm, mà trái lại là những cảm xúc mộc mạc, những kí ức rất con người. Lấy ví dụ với bức Graffiti Parisien - tác phẩm khổ lớn nhất được trưng bày tại phòng tranh Kongo - là lời tri ân của Kongo tới những người anh em đã sát cánh bên ông trong suốt quãng đời hoạt động nghệ thuật đường phố. Ông chọn cách tái hiện lại những kí ức của mình bằng màu sắc rực rỡ. Chúng cho thấy một thế giới quan tràn ngập năng lượng tích cực, toát lên đam mê của anh chàng tuổi đôi mươi sẵn sàng từ bỏ tất cả để theo đuổi nghệ thuật năm nào. 

Kongo và chiếc Richard Mille Tourbillon Cyril Kongo 68-01

Khía cạnh tiêu biểu nhất trong nghệ thuật của Kongo chính là khả năng đưa graffiti đi xuyên ngành, đa chất liệu. Ông không ngừng vận dụng những hiểu biết và sáng tạo để tìm giải pháp vẽ lên nhiều bề mặt có tính chất khác nhau. Chẳng hạn, Kongo là nghệ sĩ graffiti duy nhất từng vẽ lên bộ truyền động Tourbillon hàng hàng chục tỉ đồng của một chiếc đồng hồ đeo tay – một điều tưởng chừng không thể. Ông đã chế tạo công cụ vẽ riêng cho không gian cơ học siêu nhỏ và quá trình nghiên cứu mất tới hơn một năm để biến điều không thể thành có thể. Tư tưởng đó kết hợp cùng ngôn ngữ hình ảnh trau dồi hơn nửa cuộc đời với graffiti đã đem lại cho ông tính nguyên bản, không trùng lặp trong thời đại mà những ý tưởng mới ngày càng khan hiếm. Bởi vậy, các thương hiệu tinh hoa như Hermes, Chanel hay Richard Mille tìm thấy ở Kongo những giá trị hoàn toàn khác biệt so với mục đích thuần thương mại hay bài toán lan tỏa trên mạng xã hội.

Thông tin về dự án

“Âm - Thanh Sắc - Màu” được sản xuất bởi 84NOISE - nền tảng sáng tạo nội dung của Việt Nam với những câu chuyện giàu cảm hứng về văn hóa đại chúng, nghệ thuật và phong cách sống. Chỉ đạo sản xuất cho dự án là Lê Minh Quân - nhà sáng lập của 84NOISE, dưới sự đồng hành và bảo trợ của Cyril Kongo Gallery Vietnam.

Chất liệu nghệ thuật của “Âm Thanh Sắc Màu” đã được tích lũy nhiều năm trong hành trình tìm hiểu di sản văn hóa, nghệ thuật dân gian và truyền thống Việt Nam của giám đốc sáng tạo Nguyễn Quốc Hoàng Anh. Ý tưởng nguyên bản của dự án được hình thành qua những buổi đối thoại trực tuyến với Cyril Kongo, khi ông chia sẻ rằng quá trình sáng tạo tác phẩm mới của ông giống như nhạc thể nghiệm: vừa đòi kỹ thuật chính xác, nhưng cũng mang nhiều tính ngẫu hứng trong cách thể hiện, giống như cách ông biến hóa màu sắc và chữ cái trên bất kì bề mặt nào. Cách mà Hoàng Anh đi tìm phương thức kết hợp giữa các chất liệu nghệ thuật khác nhau cũng hoàn toàn tương đồng với quá trình sáng tạo graffiti của Kongo trên những chất liệu và phông văn hóa khác nhau. Đó là sự kết nối giữa màu sắc và âm thanh, giữa chuyển động và âm nhạc.

Kết hợp các yếu tố nghệ thuật khác nhau như jazz, nhạc thể nghiệm, hiphop hay nhạc điện tử và chất liệu truyền thống là là một thách thức lớn, một phần vì phông văn hóa không giống nhau, tiếp đó là do sự khác biệt trong kĩ thuật và nhạc lý.  m nhạc của nghệ thuật truyền thống gắn chặt với hình thức sân khấu biểu diễn. Khi tách ra khỏi không gian câu chuyện quen thuộc và kết hợp với các thể loại âm nhạc hiện đại, thì việc làm sao để giữ nguyên “tinh thần dân gian và truyền thống” trong khi vẫn phải có tính đặc trưng của thể loại pha trộn này là điều vô cùng khó.

Nhóm các nghệ sĩ tham gia trong dự án "Âm - Thanh Sắc - Màu"

Trước ý tưởng đầy thách thức của các nghệ sĩ, Kongo cho rằng “đó sẽ là một quá trình sáng tạo đầy thú vị, và tôi rất vui khi đồng hành và chia sẻ cùng các bạn”. Dự án được lên ý tưởng trong 2 tháng và sản xuất trong 1 tháng. Đại dịch Covid-19 khiến quá trình làm việc và luyện tập cũng trở nên khó khăn hơn, đặc biệt khi nhóm nghệ sĩ đến từ nhiều địa điểm khác nhau như Hà Nội, Tp. Hồ Chí Minh và Paris. Trong quá trình sáng tác và dựng bài, các nghệ sĩ đã trải qua rất nhiều khó khăn trong việc kết hợp các yếu tố nghệ thuật cá nhân của mình cùng với nhau, thể hiện qua những ngôn ngữ mới, cả về nội dung, hình ảnh và âm nhạc mà vẫn phải giữ được tinh thần của nghệ thuật truyền thống Việt Nam đó là sự tinh tế, chân thành và sâu sắc. 

"Âm - Thanh Sắc - Màu" không chỉ là một thử nghiệm táo bạo mà còn là cách tân đầy thú vị, cho thấy ngay cả những loại hình nghệ thuật cổ xưa bậc nhất của Việt Nam nay có thể bảo tồn bằng cách phát triển và hòa quyện với dòng chảy âm nhạc đương đại mà vẫn giữ được những bản sắc đặc trưng riêng của mình.

Các nghệ sĩ tham gia