Nổi tiếng là the “best car in the world” – chiếc xe tốt nhất thế giới, nhà sản xuất Anh Quốc Rolls-Royce được thành lập cách đây 115 năm bởi Charles Rolls và Henry Royce, hai con người tuy đến từ hai thế giới rất khác nhau nhưng lại chia sẻ chung niềm đam mê dành cho ô tô và cơ khí.

Cái bắt tay lịch sử đó không chỉ sinh ra một biểu tượng vĩ đại mà còn góp phần định hình ngành công nghiệp xe hơi tương lai và thay đổi thế giới chúng ta đang sống. Cho đến tận ngày nay, những người đam mê Rolls-Royce vẫn tập trung tại khách sạn Midland, Manchester (nơi cuộc gặp gỡ diễn ra) để tổ chức lễ kỷ niệm ngày ra đời của thương hiệu.

Bối cảnh của ngành công nghiệp xe hơi thời điểm đó

Quay trở lại thời gian từ 1871 – 1914, cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ hai diễn ra đã làm thay đổi hoàn toàn nền kinh tế thế giới với sự phát triển rực rỡ của các ngành hóa chất, dầu mỏ, thép, điện lực và cơ khí. Chiếc xe hơi đầu tiên ra đời vào năm 1886 mang tên Benz Patent Motorwagen do kĩ sư đại tài người Đức là Karl Benz phát minh và chế tạo đã thay thế những chiếc xe ngựa truyền thống tại Đức, Pháp…. Benz bắt đầu bán chiếc xe này từ cuối mùa hè năm 1888, biến nó trở thành chiếc ô tô thương mại đầu tiên trong lịch sử, đánh dấu một bước tiến vô cùng quan trọng trong sự phát triển của phương tiện giao thông trên toàn cầu.  

Xe hơi và công nghiệp cơ khí từ đó không chỉ trở thành một ngành kinh tế trọng điểm mà còn là vùng đất mơ ước của rất nhiều người trẻ tuổi mang trong mình nhiều tham vọng. Karl Benz, Gottlieb Daimler, Armand Peugeot, Henry Ford, Frederick William Lanchester… là một thế hệ tài năng có nhiều đóng góp nổi trội, hay thậm chí, Charles Rolls và Henry Royce còn được nhắc đến như những cái tên đã biến tương lai của ngành công nghiệp ô tô trở nên phi thường và theo đuổi sự hoàn mỹ để mang đến những “chiếc xe tốt nhất thế giới”.

Giai thoại thú vị về hai biểu tượng

Charles Rolls – Một “tay chơi” động cơ mang tinh thần liều lĩnh trong kinh doanh

Charles Steward Rolls sinh năm 1877 tại khu vực Berkeley Square thượng lưu của London và là con trai thứ ba của Đệ nhất và Công nương Llangattock. May mắn sinh trưởng trong tầng lớp quý tộc của Đế quốc Anh, Rolls có cơ hội được học tập trong những ngôi trường danh tiếng như Cao đẳng Eton, nơi ông bắt đầu niềm đam mê với kỹ thuật.

Năm 1894, Rolls nhập học ngành cơ khí và khoa học ứng dụng tại Cao đẳng Trinity, Cambridge, nơi anh dành chiến thắng trong giải đua xe đạp và mua cho mình một chiếc Peugeot 3,75HP, chiếc xe quyền thế nhất lúc bấy giờ. Bởi niềm đam mê mãnh liệt với kỹ thuật và hay mày mò những cỗ máy cơ khí, Charles Rolls được đặt một biệt danh kì lạ đó là “Dirty Rolls” – Rolls dơ bẩn.

Vào thời điểm ông ấy rời trường đại học, Rolls đã là một tay lái cừ khôi và từng phá kỷ tục tốc độ thế giới tại Dublin vào năm 1903 khi lái chiếc xe Mors 30HP với tốc độ gần 83 mph. Tuy nhiên, vì thiết bị đo lường thời gian không được chấp nhận nên ban tổ chức đã từ chối kết quả của anh. Sau đó, để tài trợ cho những hoạt động thể thao mà anh yêu thích, Rolls đã thành lập một trong những đại lý xe hơi đầu tiên ở Anh Quốc cùng người bạn của mình là Claude Johnson mang tên C. S. Rolls & Co vào năm 1903. Phải nói rằng, không chỉ có niềm đam mê xe hơi thuần túy, “tay chơi” Charles Rolls còn là một nhà kinh doanh nhạy bén. Công ty từng bước gây dựng tên tuổi trong cả nước với mảng nhập khẩu và phân phối xe Peugeot từ Pháp và Minevra từ Bỉ.

Henry Royce và triết lý: “Lấy những gì tốt nhất hiện có và làm cho nó tốt hơn”

Trái ngược với Charles Rolls, Henry Royce có một cuộc đời vất vả hơn khi phải bắt đầu kiếm tiền từ khi mới 9 tuổi – một điều thường thấy ở thế kỷ 19 nhưng đối với ông, đó là một sự giáo dục đặc biệt. Ông sinh ra vào năm 1863 trong một gia đình trung lưu có 5 anh chị em tại Huntingdonshire gần Peterborough, sau đó gia đình phải chuyển tới London bởi việc kinh doanh của cha ông gặp thất bại. Kể từ ngày cha ông mất vào năm 1877, Henry Royce phải mưu sinh bằng nghề bán báo và chuyển phát điện tín để trang trải cuộc sống đồng thời nuôi dưỡng ước mơ về cơ khí.

Năm 1878, Royce lúc đó 14 tuổi trở về quê hương Peterborough để học việc tại công ty Đường sắt Great Northern nhờ sự giúp đỡ của một người họ hàng. Quyết định này đã thay đổi cuộc đời của ông vì khi làm việc cùng một trong những kỹ sư xuất sắc ngày đó, Royce đã tận dụng mọi cơ hội để rèn luyện bản thân, thậm chí, ông còn dành những buổi tối rảnh rỗi để học đại số, tiếng Pháp và kỹ thuật điện.

Tham vọng thật sự của Royce là làm một công việc toàn thời gian về kỹ thuật. Vào năm 1884, với vỏn vẹn 20 bảng Anh tiết kiệm, ông đã hợp tác cùng người bạn kỹ sư của mình là Ernest Claremont làm việc suốt ngày đêm để chế tạo các linh kiện điện như chuông cửa và máy phát điện tại một xưởng ở Manchester. Chính trong thời gian này, Royce đã được cấp bằng sáng chế cho bóng đèn bayonet, một phát minh vẫn được sử dụng cho tới tận ngày nay. Công ty này sau đó được đăng ký lại vào năm 1899 với tên gọi Royce Ltd và mở nhà máy tiếp theo tại Trafford Park, Manchester.

Sở thích chế tạo ô tô của Royce chỉ nảy sinh sau khi ông mua một chiếc Decauville đã qua sử dụng của Pháp. Ông luôn có khao khát rất bản năng về sự hoàn mỹ và theo đuổi đạo đức nghề nghiệp mà tới sau này, điều đó đã trở thành triết lý trụ cột của Rolls-Royce: “Lấy những gì tốt nhất hiện có và làm cho nó tốt hơn”. Chính vì thế khi Royce nhận thấy nhiều lỗi trong chiếc Decauville, ông đã quyết tâm sẽ chế tạo một chiếc xe tốt hơn thế.  

Bên cạnh đó, sự sụt giảm kinh tế từ Chiến tranh Boer thứ hai cùng với sự cạnh tranh ngày càng tăng của cần cẩu và máy nổ từ Đức và Hoa Kỳ, Royce bắt đầu nhận thấy tiềm năng phát triển của phương tiện xe hơi. Với niềm đam mê dành cho lĩnh vực cơ khí, ông bắt đầu thiết kế và chế tạo chiếc ô tô động cơ đầu tiên vào cuối năm 1903 và sẵn sàng lái chiếc xe nguyên mẫu Royce 10ph vào thị trấn vào tháng 4 năm 1904.  

Điều gì sẽ xảy ra khi Rolls, một kẻ liều lĩnh, nhiệt tình, đam mê máy móc và tốc độ đã gặp Royce, một người có thể nói là vượt khó đi lên từ nghịch cảnh, nghiện công việc và có tính cách cầu toàn? Ít ai biết rằng chính thời khắc ấy đã tạo ra một trong những thương hiệu sang trọng hàng đầu thế giới, và vẫn tiếp tục phát triển mạnh mẽ cho tới một thế kỷ sau. Trong lễ kỷ niệm ngày thành lập thương hiệu, người ta vẫn nhắc lại tuyên bố của Rolls về Royce rằng “Tôi đã gặp được kỹ sư vĩ đại nhất thế giới” như một nhân duyên quan trọng trong lịch sử. 

Thương hiệu khởi sinh từ cái bắt tay lịch sử năm 1904

Khi Henry Edmunds, một kĩ sư điện và cũng là cổ đông lớn trong công ty Royce Ltd, nhận thấy những tiềm năng và giá trị tuyệt vời mà chiếc xe Royce 10HP mang lại, ông đã chia sẻ với Rolls về điều đó. Chính lúc Rolls đang thất vọng bởi công ty C. S. Rolls & Co chỉ có thể nhập khẩu những chiếc xe từ nước ngoài nhưng tầm nhìn của ông lại mong muốn được làm điều gì đó khác biệt nên đã đề xuất một cuộc gặp gỡ với người đã thiết kế chiếc Royce 10HP.

Ngày 4 tháng 5 năm 1904, tại khách sạn Midland ở Manchester, Rolls và Royce lần đầu tiên gặp mặt nhau dưới sự sắp xếp của Edmunds. Royce đã háo hức chia sẻ về những chiếc xe, lý tưởng hướng đến sự hoàn mỹ trong thiết kế và dự định tương lai của mình. Trong vòng vài phút khi nhìn thấy chiếc Royce 10HP xi-lanh đôi, Rolls đặc biệt quan tâm và biết rằng ông đã tìm thấy thứ bản thân cần. Sau khi lái thử chiếc ô tô cùng con mắt của một nhà kinh doanh nhạy bén cũng như sự đồng điệu dành cho lý tưởng của Royce, Rolls lập tức đề xuất bắt tay vào sản xuất cùng lời hứa sẽ bán hết toàn bộ xe mà Royce có thể chế tạo. Cả hai đã đi đến thoả thuận hợp tác chỉ sau 6 tháng với các mẫu xe bao gồm các mẫu có hai, ba, bốn và sáu xi-lanh, tất cả chúng sẽ được đặt tên là xe hơi Rolls-Royce.

Chiếc xe đầu tiên là Rolls-Royce 10HP, được ra mắt tại Salon Paris vào tháng 12 năm 1904. Năm 1906, Rolls và Royce chính thức hóa quan hệ đối tác bằng cách thành lập Rolls-Royce Limited, đặt xưởng sản xuất đầu tiên tại Derby, với sự bổ nhiệm Royce là kỹ sư trưởng kiêm giám đốc sản xuất, còn Rolls phụ trách tài chính và kinh doanh của công ty. Bởi để xây dựng một thương hiệu tốt thì cần có tầm nhìn, nên trong khi Rolls và Royce còn bận rộng với việc chế tác và phân phối xe ô tô thì chính đối tác của Rolls là Claude Johnson đã đảm nhận vai trò Giám đốc điều hành và gây dựng danh tiêng cho công ty còn non trẻ.

Không phủ nhận Claude Johnson chính là thiên tài trong các chiến lược quảng cáo, đóng một vai trò quan trọng trong thành công của công ty đến nỗi ông còn được biết đến như ký hiệu “gạch nối trong từ Rolls-Royce”

Một trong những khẩu hiệu quảng cáo ban đầu của Johnson cho chiếc ô tô động cơ 40/50HP của thương hiệu là “Rolls-Royce 6 xi-lanh – không phải là một trong những chiếc xe tốt nhất nhưng chính là chiếc xe tốt nhất thế giới.”. Ngay lúc này, ông đã giới thiệu rằng khẩu hiệu này sẽ mãi mãi gắn liền với Rolls-Royce.

Để tăng thêm sự thuyết phục, Johnson đã trình diễn một loạt các pha nguy hiểm trước công chúng để quảng bá mức độ tin cậy, hiệu xuất vượt trội và động cơ êm ái, từ đó tạo ra sự quan tâm toàn cầu về kỹ thuật đẳng cấp thế giới của thương hiệu Rolls-Royce. Tạp chí danh tiếng Autocar đã công nhận Silver Ghost là “chiếc xe tốt nhất thế giới”, sau khi chiếc xe này hoàn thành một bài kiểm tra dài 15.000 dặm (24.000 km), tương đương hành trình 27 lần đi lại giữa London và Glasgow mà không gặp bất kì một vấn đề gì.

Viết tiếp giấc mơ dang dở cho tác phẩm nghệ thuật đáng mơ ước

Sự thành công và nổi tiếng trên toàn thế giới của Rolls-Royce trong những năm đầu thế kỷ XX cũng có những nốt buồn trầm lặng. Vào ngày 12 tháng 7 năm 1910, ở tuổi 32, Charles Rolls đã vĩnh viễn ra đi trong một vụ tai nạn hàng không khi tự mình thực hiện một chuyến bay trên chiếc Wright Flyer tại Sân bay Hengistbury, Bournemouth. Sự ra đi sớm của ông đã để cho Henry Royce một mình tiếp tục gánh vác những di sản còn lại. Ông tiếp tục phát triển những dự định còn dang dở của Rolls-Royce.

Đến những năm 1920, theo lời kêu gọi bảo vệ và phụng sự Tổ quốc, Rolls-Royce đã phát triển động cơ máy bay Rolls-Royce Eagle và nhiều nguyên mẫu sau đó. Thậm chí, đến năm 1931, động cơ “R” của Rolls-Royce đã phá kỉ lục tốc độ thế giới khi đạt vận tốc tới 640 km/h. Trong suốt thế kỷ 20, phân nhánh sang lĩnh vực hàng không vũ trụ, Rolls-Royce đã phát triển động cơ Merlin được sử dụng để cung cấp năng lượng cho Hawker Hurricane và Supermarine Spitfire trong Trận chiến nước anh năm 1940. Công ty cũng sản xuất động cơ Dart cho chiếc Vickers Viscount ở thế giới về hàng không dân dụng vào năm 1953 và động cơ cho Boeing 707 vào năm 1960.

Để tri ân những đóng góp cho Vương quốc Anh, Henry Royce được vinh danh với tước hiệu Nam tước Royce của xứ Seaton (Rutland) vào ngày 26/06/1930.

Cho đến tận cuối đời, Royce vẫn luôn làm việc cần mẫn tới mức ông quên cả tự chăm sóc sức khỏe bản thân. Ông nhiều lần phải tạm rời bàn làm việc vì ốm nặng và phẫu thuật, thậm chí vào đêm cuối cùng dù đang nằm trên giường bệnh, Royce vẫn gượng dậy, vẽ bản phác thảo bí ẩn vào mặt sau của một bức thư, rồi nhờ người quản gia Aubin chuyển tới nhà xưởng ở Derby một cách an toàn cho các thợ kỹ thuật. Hóa ra đó là bản vẽ của một bộ giảm xóc có thể điều chỉnh được, áp dụng cho mẫu xe Bentley mà ông đã e ngại về sự an toàn và chất lượng trước đó. Tinh thần cống hiến không ngừng nghỉ đó đã được nước Anh ghi nhận bằng một ô cửa kính dành riêng cho ông tại Westminster Abbey danh giá, biến ông trở thành kỹ sư ô tô đầu tiên được vinh danh tại đây. 

Cuộc đời của Charles Rolls và Henry Royce dù đến từ hai thế giới khác nhau song chỉ cần một điểm chung duy nhất, động cơ và xe hơi, cả hai đã cùng nhau tạo nên một biểu tượng vĩ đại của thế giới mà đến tận bây giờ, Rolls-Royce luôn được nhắc đến như những tác phẩm nghệ thuật cơ khí đáng mơ ước nhất mà con người đã chế tạo ra.

Ngày nay, Rolls-Royce đã trở thành công ty hàng đầu thế giới trong lĩnh vực ô tô và hàng không vũ trụ dân dụng và cũng là nhà sản xuất động cơ hàng không quốc phòng lớn phòng lớn thứ hai trên thế giới, phục vụ 103 quốc gia.