Trong thời đại của máy tính, điện thoại thông minh và internet, việc tìm đáp án cho bất kỳ câu hỏi nào đòi hỏi không nhiều hơn vài lần chạm vào màn hình hoặc vài cái click chuột. Việc tìm tên một bài hát chỉ dựa vào giai điệu hoặc thực hiện những phép tính phức tạp trong một giới hạn thời gian ngắn không còn là điều quá xa vời nữa. Tuy nhiên, chỉ khoảng vài chục năm trước đây, con người chúng ta chỉ có thể thực hiện những phép tính bằng tay hoặc bằng quy tắc trượt. Đây là một kĩ năng đã bị lãng quên qua nhiều thế hệ, và hôm nay chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chính xác những dòng số hỗn độn này hoạt động như thế nào.

Trong thế giới đồng hồ, quy tắc Slide Rule được biết đến rộng rãi thông qua chiếc Navitimer của Breitling. Là mẫu đồng hồ được sinh ra dành cho phi công, Slide Rule của Navitimer đã hỗ trợ thành công vô số những chuyến bay khác nhau và luôn được xem là người bạn đồng hành đáng tin cậy trên bầu trời. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết cách sử dụng chi tiết chức năng này, khi công dụng của những chiếc đồng hồ công năng không còn quá nổi bật và cần thiết như ngày xưa.

Lịch sử hình thành

Quy tắc Slide Rule thật ra không hoàn toàn bắt nguồn từ Navitimer, và thậm chí ban đầu không được dùng để hỗ trợ cho những phi công. Mọi chuyện bắt đầu từ năm 1934 khi Willy Breitling, con trai của người sáng lập thương hiệu Leon Breitling, đã nộp bằng sáng chế cho thiết kế Chronograph đầu tiên với không chỉ một mà là hai nút bấm, lần đầu tiên tách chức năng start-stop khỏi nút reset. Điều này đã thúc đẩy ông tiếp tục sản xuất một chiếc đồng hồ Chronograph độc nhất, một cỗ máy không chỉ ghi lại thời gian mà còn có thể sử dụng như một chiếc máy tính.

Willy Breitling

Mặc dù Sở hàng không Huit mới thành lập lúc bấy giờ của Willy cung cấp các thiết bị máy bay cho cả cơ quan hàng không dân dụng và quân sự, ông vẫn từ chối giới hạn tầm nhìn của mình chỉ với bầu trời. Ông muốn sản xuất chiếc đồng hồ bấm giờ tối ưu, không đánh vào một ngành duy nhất; và để chứng minh cho quyết tâm của mình, ông đã dành những năm 1940 để chế tạo những mẫu đồng hồ không hề liên quan gì đến ngành hàng không.

Chúng bao gồm bộ sưu tập Premier – một dòng đồng hồ bấm giờ đỉnh cao về chất lượng của thương hiệu: Duograph, sở hữu bộ máy Split-second Chronograph phức tạp; và Chronomat – một chiếc đồng hồ bấm giờ được cấp bằng sáng chế với vòng bezel tích hợp quy tắc Slide Rule được hiệu chỉnh cho các nhà khoa học và kỹ sư.

Chiếc Breitling Premier vào những năm 1940

Breitling Chronomat 1942

Willy không hề ngại ngùng về công việc thủ công của mình, ông còn gọi nó là “Một sáng tạo phi thường”; xét cho cùng, những tác phẩm của ông đều được đánh giá rất cao vào lúc đó. Với chỉ một thao tác xoay vòng Bezel, việc tính toán phức tạp có thể trở nên vô cùng dễ dàng.

Tuy nhiên, khi chiến tranh kết thúc, các hoạt động hàng không thương mại bùng nổ trở lại, và Willy không thể làm ngơ được nữa. Áp lực từ Hiệp hội Chử sở hữu Máy bay và Phi công (AOPA) trong việc tạo ra một phiên bản chuyên biệt của Chronomat đã buộc Willy cuối cùng phải nhượng bộ. Và vì vậy, ông đã chiêu mộ nhà toán học Marcel Robert và AOPA để giúp chuyển đồi vòng bezel của Chronomat nhằm hỗ trợ điều hướng. Đồng hồ mới của ông, Navitimer, được công bố vào năm 1952.

Breitling Navitimer 1952

Thoạt nhìn thì quy tắc Slide Rule khá hỗn độn và phức tạp, nhưng với một chút học hỏi và nghiên cứu thì sẽ không quá khó để thành thạo. Xét cho cùng, trong sách hướng dẫn sử dụng những năm 1950 của chính Breitling, vòng bezel Slide Rule được mô tả là cần “một chút thời gian và sự kiên nhẫn để làm chủ”. Điều này quả thật không sai

Hướng dẫn sử dụng

Cách thức hiển thị của những con số trên Slide Rule

Nhìn vào khu vực trên mặt số màu trắng bên ngoài từ mốc 10 đến 11, ở gần nút crown, ta sẽ thấy chín vạch hiển thị đại diện cho 10,1 đến 10,9. Kỹ năng đầu tiên cần phải học là ước tính các con số giữa các vạch để cho ra kết quả chính xác. Ví dụ, một nửa giữa 10,5 (vạch hiển thị in đậm) và 10,6 là khoảng 10,55. Trong thực tế, ta sẽ có thể ước tính chính xác đến một phần tư khoảng cách các giá trị giữa các vạch hiển thị. Áp dụng vào thực tiễn, ta sẽ có thể phân biệt giữa 10,5, 10,525, 10,55, 10,575 và 10,6 mà không gặp quá nhiều khó khăn.

Nhìn vào các vạch hiển thị trên thước trượt, ta có thể xác định các giá trị khác nhau một cách chính xác dựa vào phép nội suy, tuy nhiên đòi hỏi quá trình luyện tập và nghiên cứu cẩn thận

Các giá trị ta có thể xác định bằng phép nội suy phụ thuộc vào vị trí trên mặt số. Để chọn một ví dụ khác, hãy nhìn vào số 60 trên mặt số màu trắng ở vị trí 12 giờ. Có bốn dấu vạch hiển thị từ 60 đến 65, đại diện cho 61, 62, 63 và 64. Từ 61 đến 62, ta có thể suy ra 61,25, 61,5 và 61,75 bằng cách thực hành.

Việc nhận biết chính xác các con số hiển thị trên thước trượt giúp quá trình thực hiện nhiệm vụ của các phi công dễ dàng và an toàn hơn rất nhiều, khi chỉ cần 1 sai số nhỏ sẽ ảnh hưởng đến quỹ đạo bay

Kỹ năng thứ hai cần phải có là ước tính giá trị tổng thể của kết quả mong đợi để biết vị trí đặt dấu thập phân cho chính xác. Trên quy tắc trang chiếu, kết quả hiển thị trên thang có dấu thập phân không xác định. Con số 61,5 có thể dễ dàng là 6,15 hoặc 6,150 hoặc 0,615 tùy thuộc vào vấn đề ta đang cần giải quyết. Ví dụ, giả sử bạn muốn nhân 55 với 45. Bạn biết rằng 50 nhân 50 là 2.500. Khi bạn nhân các số trên Bộ điều hướng và nội suy giữa các vạch hiển thị, bạn sẽ nhận được một số từ 24,6 đến 24,8. Với kinh nghiệm tích lũy trong quá trình thực hành, bạn sẽ nhận được 24,75. Biết rằng câu trả lời phải gần 2,500, ta sẽ tự động dịch chuyển dấu thập phân lên hai vị trí để có được kết quả 2,475.

Phép tính nhân

Số bị nhân x Số nhân =?

Ví dụ: 45 x 55 = 2,475

Hình 1

Phép nhân hai số của quy tắc Slide Rule được thực hiện theo 2 bước: Đầu tiên, xoay vòng bezel cho đến khi số thứ 2 (số nhân –số 55 ở hình 1) trên mặt số màu trắng bên ngoài tiếp giáp với số 10 màu đỏ trên mặt số màu đen bên trong. Số 10 màu đỏ được gọi là chỉ số đơn vị. Thứ hai, đọc các chữ số của đáp án trên mặt số màu trắng (bên ngoài) liền kề với số đầu tiên (số bị nhân – tức số 45 ở hình 2) trên mặt số màu đen (bên trong). Bạn sẽ sử dụng các kỹ năng nội suy cùng phương pháp đặt dấu thập phân để ra được kết quả chính xác. Và theo hình số 2, ta sẽ có đáp án là 2,475 nếu sử dụng quy tắc đặt dấu thập phân 1 cách chính xác.

Phép tính chia

Số bị chia / Số chia =?

Ví dụ: 2,475 /45 = 55

Hình 2

Phép chia hai số cũng được thực hiện theo 2 bước: Đầu tiên, xoay vòng bezel để số đầu tiên (số bị chia – tức số 2,475 ở hình số 2) trên mặt đồng hồ tiếp giáp với số thứ hai (số chia – tức số 45 ở hình số 2) trên mặt số màu đen (bên trong). Đọc đáp án trên mặt số màu trắng (bên ngoài) liền kề với số 10 (chỉ số đơn vị) màu đỏ trên mặt số màu đen bên trong, ta sẽ có đáp án là số 55 ở hình số 1. Một lần nữa, ta sẽ sử dụng kỹ năng nội suy vạch hiển thị cùng phương pháp đặt dấu thập phân để có câu trả lời cuối cùng.

Những tính năng đặc biệt khác

Ngoài các phép tính nhân và chia cơ bản của bất kỳ quy tắc Slide Rule nào, Navitimer có các chỉ dấu đặc biệt trên mặt số màu đen và một số điểm trên mặt số màu trắng cung cấp các chức năng tiện lợi khác.

Nếu bạn đã sở hữu một chiếc Navitimer, khả năng cao là bạn đã hoặc sẽ đi du lịch nước ngoài. Việc chuyển đổi giữa km và dặm sẽ là một công việc thường xuyên trong chuyến đi của bạn. Trên mặt số màu đen (bên trong), bạn sẽ thấy hai vạch hiển thị màu đỏ có ghi STAT (gần số 38) và KM (gần số 61), STAT là viết tắt của dặm và KM là viết tắt của km. Nếu bạn xoay vòng bezel cho đến khi vạch STAT màu đỏ tiếp giáp với giá trị dặm hoặc dặm / giờ trên mặt số màu trắng, thì vạch KM màu đỏ sẽ tiếp giáp với giá trị km hoặc km / giờ tương ứng trên mặt số trong. Việc chuyển từ km sang dặm cũng tương tự.

Ngoài ra, Navitimer còn sở hữu vạch hiển thị màu đỏ có kí tự NAUT (gần số 33) dành cho hải lý. Sử dụng quy trình tương tự như cách đổi km sang dặm để chuyển từ km (hoặc dặm) sang hải lý hoặc hải lý / giờ.

Bạn sẽ nhận thấy rằng cách vạch chỉ ở số 60 và 36 trên mặt đồng hồ màu trắng (bên ngoài) có màu đỏ để thuận tiện vì nhân và chia cho 60 và 360 thường xảy ra trong quá trình điều hướng. Số 36 cũng được đánh dấu bằng màu đỏ trên mặt số màu đen (bên trong).

Thế còn về tính toán tốc độ: Gỉa sử với bài toán bạn đã bay 104 dặm trong 35 phút — vì vậy hãy di chuyển mức 10,4 ở thang đo bên ngoài, gần nhất với 104 dặm, đến mức 35 trên thang đo bên trong và bạn sẽ nhận được câu trả lời ở chỉ số MPH (dặm trên giờ) ở vị trí 12 giờ là 17.8—178mph.Vậy đáp án về vận tốc của bạn sẽ là 178 dặm / giờ.

Thật khó để tưởng tượng việc lái một chiếc máy bay trong khi làm việc với tất cả những công cụ này, nhưng đó là cách mà những phi công lúc bấy giờ đã thực hiện. Đó là một góc của phân khúc thị trường mà Willy khá miễn cưỡng thống trị, trớ trêu thay lại tạo ra chính huyền thoại về Breitling. Những di sản mà Breitling cũng như Navitimer để lại trong thế giới đồng hồ cũng như ngành hàng không là không thể phủ nhận, và vòng bezel tích hợp quy tắc Slide Rule chính là công cụ cũng như nhân chứng lịch sử cho một thời kỳ huy hoàng của ngành chế tác đồng hồ.

Liên hệ nhà phân phối thương hiệu Breitling tại Việt Nam:

TP. HÀ NỘI:

Breitling Việt Nam – Coming soon

61 Lý Thái Tổ, Hoàn Kiếm, Hà Nội

Hotline: (+84) 906 24 24 24

TP. HỒ CHÍ MINH:

S&S KNIGHTSBRIDGE POP-UP STORE

Union Square Shopping Center, 171 Đồng Khởi, Quận 1, TP. Hồ Chí Minh

Hotline: (+84) 283 821 6848

Giờ mở cửa: 9:00 – 22:00 từ thứ Hai đến Chủ Nhật